2.2.4.2.1 Meth. uitgangspunten
- U weet dat methodeleer de leer der methoden van het empirische wetenschappelijk onderzoeken, het handelen van de onderzoeker (De Groot, 1968). Hierbij betekent empirisch: gebaseerd op ondervinding, op ervaringen. Anders gezegd: de methodologie levert de regels en technieken om wetenschappelijk verantwoord onderzoek te doen, zodat dit leidt tot kennis die zo algemeen mogelijk is en in overeenstemming is met de werkelijkheid. Kenmerkend voor de wetenschapsbeoefening is dus het streven naar waarheid; men probeert de werkelijkheid te beschrijven zoals zij is zonder dat hierin een vertekening zit
- U positioneert zichzelf als de adviseur van de wetenschappelijk onderzoeker. De methodeleer vormt als het ware het fundament waarop het wetenschappelijk werken gebaseerd is. Men kan geen verantwoord en bruikbaar wetenschappelijk onderzoek doen, als de methoden waarmee het onderzoek wordt verricht niet deugen. Deze opmerkingen maken wel duidelijk dat de methodeleer niet alleen belangrijk is voor de psychologie maar voor alle wetenschappen. Voor alle wetenschappen geldt dat de methodeleer de basis vormt voor het doen van wetenschappelijk onderzoek.
- U verdiept zich in de eisen aan de onderzoeker. Wetenschappelijk onderzoek doen is geen vrijblijvende bezigheid waarin je maar een beetje aan kunt prutsen en van alles bij elkaar kunt fantaseren. Dat is maar goed ook, want het bekendmaken van resultaten van wetenschappelijk onderzoek kan allerlei gevolgen hebben. Stel je voor dat uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het inzetten van op kwalificatieniveau 5 opgeleide verpleegkundigen in de gezondheidszorg overbodig is en dat men zich in alle zorgsituaties prima kan redden met beroepsbeoefenaren van kwalificatieniveau 2, 3 en 4. Stel je verder voor dat deze onderzoeker wel de subsidie om zijn onderzoek te doen heeft opgestreken, hiervan lekker naar de Bahama's is geweest en vervolgens zonder daadwerkelijk iets te onderzoeken bovenstaande conclusie uit zijn duim heeft gezogen en wereldkundig heeft gemaakt. Terecht zou je je dan ontzettend boos kunnen maken op deze onderzoeker, want hij doet dus zomaar wat ongefundeerde uitspraken die jou vervolgens wel je baan kunnen kosten. Zo is het ook een kwalijke zaak wanneer gepubliceerd wordt dat men nu dan echt een beslissende stap in de genezing van aidspatiënten heeft gezet, zoals begin jaren negentig in Nederland gebeurd is, terwijl bij nader onderzoek blijkt dat dit een zeer voorbarige conclusie is en er bovendien gegevens zijn achtergehouden. Stel je de emoties van aidspatiënten en hun naasten maar eens voor die met dit soort golfbewegingen in de berichtgeving gepaard zullen gaan. Eerst geef je mensen hoop, later blijk je de gewekte verwachtingen niet te kunnen waarmaken. Dit kun je dus echt niet maken, het is niet eerlijk mensen valse hoop te geven. Aan iedere onderzoeker worden dan ook de volgende eisen gesteld:
- Bekwaamheid; Uiteraard moet de onderzoeker technisch bekwaam zijn in het uitvoeren van deugdelijk wetenschappelijk onderzoek. Zo moet wetenschappelijk onderzoek systematisch van opzet zijn en moeten deze opzet en de manier van uitvoeren van het onderzoek ervoor zorgen dat het verbinden van conclusies aan bepaald onderzoek door de wetten van de logica gerechtvaardigd wordt. Je moet keihard kunnen maken waarom jij kunt beweren dat iets is zoals het uit jouw onderzoek naar voren komt. De onderzoeker moet dus de spelregels kennen waaraan verantwoord onderzoek moet voldoen.
- Objectiviteit; Dit betekent dat je probeert de resultaten van het onderzoek niet te laten beïnvloeden door de persoonlijke opvattingen, meningen en ervaringen die je als onderzoeker hebt. Want zelfs als het helemaal niet je bedoeling is, kan het toch gebeuren dat je als onderzoeker een bepaalde kwestie subjectief beoordeelt. Als je bijvoorbeeld moet beoordelen welke kandidaat het meest geschikt is voor een bepaalde functie kan het zijn dat je je onbewust toch laat leiden door welke kandidaat jij het aardigst vindt. En dit hoeft absoluut niet de kandidaat te zijn die deze functie het beste kan vervullen. Een manier om zoveel mogelijk objectiviteit in te bouwen in een onderzoek is het gebruik van meetinstrumenten. De psychologische test is een voorbeeld van zo'n meetinstrument. Een test die goed in elkaar zit zal een objectieve beoordeling geven van datgene wat je wilt onderzoeken. Als er bij een sollicitatieprocedure een psychologisch onderzoek hoort, bestaat dit inderdaad voor ten minste een deel uit tests om zoveel mogelijk objectiviteit in te bouwen.
- Eerlijkheid; Dit lijkt nogal logisch, als je niet eerlijk je resultaten weergeeft hoef je toch al helemaal niet aan wetenschappelijk onderzoek te beginnen, zou je zeggen, want dat heeft toch juist als doel `de waarheid' te achterhalen en te beschrijven. Toch kunnen ook andere drijfveren een rol spelen binnen het wetenschappelijk bedrijf. Met onderzoek gaan geld, status, erkenning en macht gemoeid. Voor een geweldige ontdekking kun je zelfs de Nobelprijs krijgen. Wetenschappers zijn ook maar mensen en komen dus soms in de verleiding om halve waarheden te publiceren, relevante informatie achter te houden, hun onderzoeksopzet zo te manipuleren dat deze door hen gewenste gegevens oplevert of soms zelfs om gegevens te verzinnen (zoals de onderzoeker die van het subsidiegeld naar de Bahama's ging). Bij oneerlijkheid is er dus sprake van het bewust geven van verkeerde informatie. Als dit ontdekt wordt ben je natuurlijk gigantisch de sigaar en ben je je reputatie als wetenschapper kwijt (en daarmee het geld, de status, de erkenning en de macht waar het je allemaal om begonnen was).
- Publicatieplicht; Om te kunnen controleren of onderzoekers zich aan de regels van het spel van het doen van wetenschappelijk onderzoek houden, dienen wetenschappelijke onderzoeken gepubliceerd te worden. Een onderzoeker kan dus nooit zeggen dat hij in een onderzoek bewezen heeft dat vrouwen echt geen auto kunnen rijden zonder dat hij dit hard gemaakt heeft door zijn onderzoek te publiceren, zodat anderen kunnen nagaan of hij zijn onderzoek wel op de juiste manier uitgevoerd heeft en hij verantwoorde conclusies trekt. Als de hier genoemde onderzoeker bijvoorbeeld publiceert dat hij in zijn onderzoek alleen vrouwen van vier jaar oud betrokken heeft, kunnen we zijn conclusie dus wel bij het grof vuil zetten. Overigens zou een dergelijk onderzoek niet eens gepubliceerd worden, omdat de redacties van wetenschappelijke tijdschriften al grondig bekijken of een onderzoek goed genoeg in elkaar zit om gepubliceerd te worden, en dit onderzoek zou zeker niet door deze controle komen. Een andere manier om na te gaan of alles klopt wat een onderzoeker beweert, is zijn onderzoeken te herhalen en te bekijken of je tot dezelfde resultaten komt. Daarom moet de onderzoeker dus ook precies weergeven hoe hij zijn onderzoek heeft gedaan, zodat anderen dit onderzoek kunnen herhalen om te zien of dit wel dezelfde uitkomsten oplevert. Als dit niet het geval is moet onderzocht worden hoe dit komt.
- Ethisch verantwoord werken; Dit betekent dat een onderzoeker zijn proefpersonen geen schade mag berokkenen door bijvoorbeeld hun privacy niet te waarborgen. Een onderzoeker die het verband tussen wisselende seksuele contacten en het optreden van baarmoederhalskanker in kaart probeert te brengen maakt een grove overtreding als hij al het verplegend personeel op de afdeling gaat vertellen dat mevrouw Riemers van kamer drie (je weet wel, in het bed bij het raam) de afgelopen vijf jaar met wel tweehonderd verschillende mannen naar bed is geweest. Ook is het bijvoorbeeld ethisch niet verantwoord om een baby in totale isolatie te laten opgroeien om eindelijk eens te weten te komen welk gedrag aangeboren is en welk gedrag niet.
Meer weten? Zie Kernbegrippen