2.4.4.2.1.8 Bejaard

De achteruitgang in de diverse psychische(en lichamelijke)functieszet in deze levensfase verder door. Hiermee wordt ook het antwoord op de vraag in hoeverre de oudere hiermee `kan leven' en dit kan inpassen in zijn bestaan steeds bepalender voor hoe de bejaarde zich in deze levensfase zal voelen.

In sociaal opzichtzie je in deze levensfase gebeuren dat de bejaarde steeds meer mensen door overlijden om zich heen ziet wegvallen. Als je zelf de leeftijd van de zeer sterken bereikt, wordt het wel steeds stiller om je heen. Vooral verlies van de eigen partner met wie soms al heel lang een band bestaat kan heel ingrijpend zijn. Natuurlijk ken je als bejaarde ook wel jongere mensen, bijvoorbeeld eigen kinderen en kleinkinderen, maar het contact dat je met generatiegenoten had laat zich hier niet helemaal door vervangen. Niemand die je kent heeft nog, net als jij, dansschool `In de maat' in de Dorpsstraat gekend, dus daarover herinneringen ophalen kan niet meer.

Het feit dat er regelmatig mensen om hen heen overlijden doet mensen natuurlijk ook wel eens stilstaan bij hun eigen levenseinde. Bij sommigen kan dit angst voor de dood met zich meebrengen. Anderen kunnen de dood zien als een afronding van hun leven die de cirkel rondmaakt. Weer anderen kunnen de dood zien als een bevrijding van een leven dat voor hen niet langer hoeft, na misschien een lang ziekbed.

 

Er wordt weleens gezegd: "De beste verzekering voor een mooie oude dag is een gelukkig leven". De beleving van de oude dag zal zeker gekleurd worden door hoe je op je leven terugkijkt. Veel onverwerkte ellende, onvervulde wensen en narigheid vormen geen goede basis voor een `tevreden' oude dag. Dat is een extra reden om tijdens je leven al in de gaten te houden of je de koers vaart die je zou willen varen, uiteraard binnen de omstandigheden die níet door jou beïnvloed kunnen worden. Binnen iedere levensfase leg je immers volgens Erikson een fundament dat mede bepalend zal zijn voor het oplossen van de levenscrisis van de oude dag.

Erikson heeft het over een gevoel van integriteit wanneer de oudere er in slaagt te accepteren dat zijn leven is geweest zoals het geweest is, met alle leuke en minder leuke dingen. Men ervaart zijn eigen bestaan als zinvol, in wederzijdse relatie tot het geheel van de mensen om zich heen. Een dergelijke beleving kan mensen ook verzoenen met de eindigheid van het eigen bestaan. 

Hiertegenover staat een beleving van wanhoop: het gevoel dat er geen tijd meer overblijft voor een ander leven met nieuwe mogelijkheden tot het verwerven van integriteit. Deze wanhoop kan vervolgens leiden tot een fundamenteel negatieve houding tegenover medemensen en de maatschappij. Volgens Erikson verhult deze negatieve houding in feite de verachting die deze persoon voor zichzelf voelt.