2.4.5.2.2 Situatie

Zowel de typologiebenadering als de traitsbenadering veronderstellen impliciet dat er zoiets bestaat als een stabiele menselijke persoonlijkheid. Met behulp van op de traitstheorie gebaseerde tests kun je vaststellen hoe iemand is. Vooral vanuit de gedragsleer is hierop nogal wat kritiek gekomen. Vanuit de gedragsleer wordt benadrukt dat het gedrag van een persoon ook zeer sterk beïnvloed wordt door de situatie waarin hij zich bevindt. Iemand die hoog scoort op de trait 'extaversie' stelt zich tijdens de eerste teamvergadering die zij bijwoont in haar nieuwe baan zeer rustig, bescheiden en terughoudend op. Iemand die door zijn collega's als zeer nauwgezet beoordeeld wordt is in zijn privéleven misschien wel heel slordig, nonchalant en onverantwoordelijk. Een TBS-patiënt die wegens goed gedrag in de TBS-kliniek op weekendverlof mag pleegt in 'de buitenwereld' soms een vreselijk delict. 

Hoe iemand zich gedraagt is dus niet vanuit vaststaande persoonlijkheidskenmerken te voorspellen. 'Dat zou mijn kind c.q. mijn man nooit doen' is een uitspraak die al heel vaak onwaar is gebleken. 

Van de andere kant voelen we intuïtief wel aan (en dit is door onderzoek bevestigd) dat bij een bepaalde persoon toch een bepaalde persoonlijkheid hoort. Je herkent je partner of goede vrienden niet alleen aan hun uiterlijk maar ook aan hoe ze als persoon zijn, dit is niet van keer tot keer totaal verschillend. En uit onderzoek van Block (1971) blijkt bijvoorbeeld dat individuen die tijdens hun schooljaren 'betrouwbaar' en 'verantwoordelijk' worden gevonden twintig jaar later op een soortgelijke manier beoordeeld worden.

Blijkbaar moet je dus kijken naar de combinatie van een bepaalde persoonlijkheid en een bepaalde situatie:

- dat Celia in situatie A anders reageert dan Miranda in situatie A zegt iets over de invloed van hun (verschillende) persoonlijkheden op hun gedrag

- dat Celia in situatie A anders reageert dan in situatie B zegt iets over de invloed van de verschillende situaties op haar gedrag.