2.5.2.4.x Erkenning

Functionele, onbegrepen of psychosomatische klachten (FK) vormen een groot probleem, zowel voor de patiënt als voor de behandelaar. Voor behandelaars speelt dat onbegrepen klachten tot bescheidenheid nopen; veel is nog onbekend en onbegrepen in de geneeskunde. Dat verhoudt zich slecht tot de rol van de alwetende, die vooral in de  beschouwende vakken nogal eens voorkomt. Bovendien blijken dit soort klachten vaak dermate therapieresistent dat ze ons confronteren met onze eigen machteloosheid. Dat is voor de doeners in de snijdende hoek weer problematisch. In dat kader spreekt men dan ook niet voor niets van ‘crux medicorum’. In meer praktische zin is van belang dat juist patiënten met onbegrepen klachten een fors beslag doen op de zorg. Er zijn er veel van en ze vragen relatief veel tijd en aandacht. Spekkens (19xx) toonde aan dat ruim de helft van alle patiënten die de poliklinieken Interne Geneeskunde bezoeken leed aan onbegrepen buikklachten. De gynaecologie kent zelfs een eigen aandachtsgebied i.c. de psychosomatische gynaecologie. In vrijwel ieder (ander) vakgebied zijn dit soort verlegenheidsdiagnosen aan de orde van de dag, om over de huisartsgeneeskunde maar te zwijgen. 
Het feit dat de medische wereld lijdt onder onbegrepen klachten treft ook de patiënt. De patiënt met FK heeft vaak last van een scala aan fysieke en psychische klachten (zie inleiding). Dat gaat gepaard met pijn en beperkingen in het persoonlijk functioneren. Maar vooral ook het interpersoonlijke contact en sociale participatie lopen fors terug onder invloed van FK. Kortom, patienten met FK worden sterk gehinderd in hun normale burgerschap en gezien het chronische karakter van de aandoening, ervaren velen FK dan ook als een handicap. In deze bijdrage wordt ingegaan op het belang van erkenning van hun FK door hulpverleners en andere gezagsdragers.    
 
2. Het belang van naamgeving en erkenning
De wereld waarin we leven is dermate complex dat ordenen en classificeren een van onze belangrijkste overlevingstaken is die gelukkig vooral onbewust plaatsvindt. Voor professionals is bewuste ordening een deel van het vak en spreken we van classificatie of taxonomie. Een voorbeeld van toegepaste taxonomie is de nosologie of ziekteleer in de geneeskunde. Een bepaalde entiteit, in dit geval ziekte, wordt voorzien van een naam en bijbehorende predicaten. Deze naamgeving en classificatie zijn belangrijk omdat (medisch) redeneren de beschikking vereist over woorden en taal. Voor dingen die geen naam hebben, bijvoorbeeld ziekten die niet als zodanig worden erkend, geldt als het ware dat ze niet bestaan. Voor professionals is voorts een eenduidige classificatie van belang om inhoudelijke misverstanden te voorkomen en daarmee onderlinge samenwerking mogelijk te maken. 
Niet alleen voor professionals is naamgeving en de bijbehorende maatschappelijke erkenning relevant. Ook voor patiënten is dit aspect van hun klachten en problemen essentieel. De wijze waarop mensen hun klachten beleven, en vooral de mate van hinder die zij erdoor ervaren (lijdensdruk), wordt namelijk in belangrijke mate bepaald door sociale steun en door het subjectieve gevoel ergens invloed op uit te kunnen uitoefenen. 
 
 
Weijmar Schultz & van de Wiel, 1991
 
 
Zowel voor het mobiliseren van sociale steun als voor het kunnen uitoefenen van  invloed, is het van belang klachten te kunnen verwoorden, bij voorkeur in sociaal geaccepteerde en (h)erkende termen. Het is vooral de medische beroepsgroep die bepaalt of bepaalde begrippen acceptabel zijn of niet, waarbij belangrijke culturele invloeden een rol spelen. Wie zich in Nederland beroept op termen als ‘boze geesten’ kan niet op veel steun rekenen. Wie zich daarentegen als een klok gedraagt en zegt ‘opgewonden’ dan wel ‘van slag’ te zijn, wordt begripvol bejegend. Het gebruik van dit soort talige metaforen maakt duidelijk dat het ontbreken van een universele en empirisch getoetste ‘waarheid’ geen obstakel is voor adequaat medisch handelen.   
 
Samenvattend:
- zowel vanuit professioneel als patiëntenperspectief is het buitengewoon belangrijk dat klachten worden gelegitimeerd. Naamgeving en maatschappelijke erkenning vormen daarvoor het fundament;
- deze legitimatie is niet zozeer gebonden aan een absolute waarheid, maar staat sterk onder invloed van culturele factoren;
- de lijdensdruk van mensen die wel klachten hebben, maar die zij niet kunnen verwoorden dan wel die niet passen binnen een maatschappelijk erkende classificatie, is daardoor extra groot. Niet alleen is er sprake van ervaren lijdensdruk (draaglast), maar bovendien ontbeert men de draagkracht om hiermee adequaat om te gaan. Een zeer stressvolle situatie is hiervan het gevolg 
- deze stress wordt bovendien nog vergroot doordat op sommige plaatsen de aandoening wordt ontkend, op andere plaatsen behandeling X plaatsvindt, terwijl weer elders dit juist ten sterkte wordt ontraden. Behandeling Y is het devies! Gevolg van deze interne verdeeldheid onder medische experts is dat de patiënt niet zelden tussen wal en schip eindigt, met klachten en zonder behandeling.