Therapie als geschenk

 

[door Els Blijd-Hoogewys]
Tot slot een samenvatting van een inspirerend boek van een invloedrijk psychotherapeut op het gebied van de therapeutische relatie: 'Therapie als geschenk' van Irvin Yalom.
Yalom schreef dit boek gedreven vanuit zijn bezorgdheid voor de kwaliteit van de psychotherapie in deze tijd waarin de psychische gezondheidszorg gedicteerd wordt door economische belangen van zorgverzekeraars, waarbij therapieën bij voorkeur kortdurend, goedkoop en symptoombestrijdend dienen te zijn.
In zijn boek geeft Yalom 85 adviezen, vooral ingegeven vanuit een intermenselijk en een existentieel referentiekader, maar ook effectieve interventies vanuit andere therapeutische benaderingen worden besproken. De kern van therapie is voor Yalom niet gebaseerd op theorie, maar op relatie.
In het eerste deel van het boek (tip 1-40) gaat Yalom in op de aard van de relatie tussen therapeut en patiënt, waarbij het belang van betrokkenheid, openheid en empathie sterk benadrukt worden. Voor iedere patiënt is het belangrijk een aparte therapie te ontwerpen. Yalom schenkt daarbij veel aandacht voor het hier-en-nu, de manier waarop de therapeut het zelf gebruikt (zoals eigen gevoelens als informatiebron) en verschillende soorten van zelfonthulling van de therapeut. Ook het belang van het ondergaan van leertherapie wordt besproken.
In het tweede deel van het boek (tip 41-51) verschuift de aandacht van proces naar inhoud, en worden manieren besproken om de fundamentele zorgen over dood, isolement, zingeving en vrijheid (waaronder verantwoordelijkheid en het nemen van beslissingen door de patiënt) te onderzoeken.
In het derde deel van het boek (tip 52-76) komen allerlei kwesties uit de dagelijkse therapeutische praktijk aan bod, zoals het maken van aantekeningen, het omgaan met huilende patiënten, aanraking van patiënten en methoden om therapie te versnellen.
In het vierde deel van het boek (tip 77-83) wordt het (pragmatisch) gebruik van dromen in therapie besproken.
In het laatste deel worden de risico’s en de voorrechten die kleven aan het beroep van therapeut besproken (tip 84-85). Psychotherapie is een veeleisende roeping. Een succesvolle therapeut moet goed kunnen omgaan met de onvermijdelijke eenzaamheid, angst en frustraties die het werk met zich meebrengt. Vaak is er weinig energie voor het onderhouden van persoonlijke relaties. Bovendien zetten patiënten ons vaak op een voetstuk; dergelijke erkenning wordt niet gekregen bij vrienden en familieleden die bovendien de alwetendheid van de therapeut niet zo waarderen. Naast eenzaamheid in persoonlijke relaties kunnen er zich ook problemen voordoen in het zelfvertrouwen van de therapeut, medeveroorzaakt door fluctuaties in het zelfvertrouwen (de ene keer voelt de therapeut zich heel onzeker en de andere keer vindt hij/zij zichzelf geweldig). Als een therapeut bovendien weinig diversiteit meemaakt in zijn werk, bijvoorbeeld door overspecialisatie, kan het moeilijk zijn om gemotiveerd te blijven. Ook het omgaan met zelfmoord(pogingen) en juridische aanklachten kan erg demotiverend werkend. Yalom raadt aan om (geregeld) deel te nemen aan een therapiegroep of supportgroep ter persoonlijke ondersteuning en groei. De actieve therapeut is steeds op zoek naar meer zelfkennis en bewustzijn