4. Context v.d. psychotherapie
Nadat in de hulpverlening jaren lang veel nadruk is (geweest) op de verschillende therapiescholen, wordt het belang van de universele factoren meer en meer onder de aandacht geplaatst. Zowel in opleidingen als in therapieonderzoek. Al weer tientallen jaren zijn begrippen als 'Dodo-bird verdict', de 4 R's van Frank, de Lambert-pie niet meer weg te denken uit het onderzoek naar verandering bij cliënten. Namen als die van Rosenzweig, Frank, Lambert, Norcross en ook die van Duncan en Miller zijn van belang in deze. Naast een maar beperkte rol voor de techniek, een relatief grote rol voor de therapeutische relatie is een grote rol cliënt / extratherapeutische factoren een terugkomend resultaat van dit soort onderzoeken. Over deze laatste factor in verandering gaat dit stuk.
Afhankelijk van welk metaonderzoek geraadpleegde wordt, komen er zo 25% (Norcross 2004) - 40% (Lambert 1992)* voor rekening van deze factoren. Rober schrijft in hoofdstuk 15 uit Leerboek Psychotherapie over deze context. Kern van zijn betoog is dat het therapie effect te maximaliseren is door meer oog te hebben voor de context en deze doelgerichter in te zetten in de therapie. (Clarkin & Levin 2004) * Hij constateert echter dat dit nog niet eenvoudig is, en dat er nog geen uitgebreide ervaring mee is binnen de meeste therapieën. Binnen het werken met kinderen en jeugdigen en in de systeemtherapie wordt er al wat langer gebruik van gemaakt is zijn betoog. Een aantal van de voorbeelden die hij beschrijft zijn o.a. het gebruik maken van familieleden, collega's etc. als consultants voor de therapeut door Andolfi & Haber (1995) *. Of Seikkula* die met zijn 'Open Dialogues' een context aanpak heeft ontwikkeld bij een psychotische crisis.
Het ongenoemd laten van de oplossingsgerichte therapie in deze lijkt een omissie. Deze therapievorm die dicht tegen de door Rober wel genoemde narratieve therapie aan zit, heeft het in de basis axioma's verankerd zitten. De cliënt in de voor hem of haar relevante context behandelen is daarin gemeengoed. Mensen worden uitgenodigd om mee te nemen aan familieleden of andere relevante personen van wie zij het nuttig achten voor de therapie. Grondleggers als Kim Berg, de Shazer en ook huidige exponenten als Cauffman hebben dit altijd onderschreven. Een uiterst expliciet voorbeeld hiervan is in de oplossingsgerichte methode Kids Skills van de Finse psychiater Ben Furman. Probleemgedrag wordt omgezet in aan te leren vaardigheden. Kinderen maken hier een plan voor en een stap die zij hier in zetten is het zoeken van supporters. Deze worden actief betrokken bij de behandeling en later ook bij het vieren van een feestje als een vaardigheid is aangeleerd.
Binnen therapie aan volwassenen is ook heb boek van Rijnders (1997) 'Overzicht, inzicht, uitzicht' de moeite van het vermelden waard. Zijn 'protocol' bevat ook de stap om een buddy te zoeken die gedurende de therapie actief deelneemt in het veranderingsproces van de cliënt.
Uitgebreider willen we nu echter kijken naar de 'Eigen kracht conferenties', een fenomeen gebaseerd op Maori gewoonten om problemen met kinderen veelal binnen de familie op te lossen, dat in 2000 in Nederland werd geïntroduceerd en inmiddels veel gebruikt is.
'De meeste mensen gebruiken hun ‘eigen kracht’ bij het oplossen van problemen. Zij schakelen mensen uit de directe omgeving in: familieleden, vrienden of buren. Mensen die echter met meerdere problemen tegelijk te maken hebben, zijn kwetsbaarder en vaak ook geïsoleerd geraakt. Het contact met hun naasten is verwaterd of verstoord, en hulp vragen is dan niet altijd makkelijk. Ruzie of schaamte verhindert het vaak. Eigen Kracht activeert het netwerk van een gezin en legt de regie van de hulpverlening bij de familie zelf.
Vanaf de eerste EKC is geregistreerd en onderzoek verricht. De eerste vijftig Eigen-kracht conferenties zijn systematisch onderzocht. Het model werkt. Familieleden komen met gemiddeld 15,8 personen naar een conferentie. Zij maken een veilig en door professionele hulpverleners doorgaans als creatief beoordeeld plan dat bestaat uit gemiddeld 17,8 afspraken. Daarvan wordt 80 procent voor eigen rekening genomen, 20 procent komt voor rekening van professionele instanties. Alle plannen dwingen tot samenwerking tussen instanties van bijvoorbeeld jeugdzorg, schuldsanering, arbeid, onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting. Bijna 60 procent van de afspraken is na drie maanden uitgevoerd. De familie waardeert de conferentie met een 7,4 en het plan met een 7,9. Professionals geven een hogere waardering: een 7,9 en een 7,8 (van Beek, 2003). (uit Versterking van burgerschap door Rob van Pagée Maatwerk, 07 (augustus 2006), p. 15-17)
Waar deze Eigen kracht conferentie nu nog m.n. gebruikt worden in de jeugdhulpverlening verdient het ons inziens de moeite van een experiment om dit ook in de volwassenen zorg te introduceren. Zeker gezien het breed uiteenlopende palet aan problemen waarbij de conferenties van nut kunnen zijn. Onderzoek hoe het inzetten v.d. context in deze benadering zo succesvol kan zijn, zal informatie opleveren waar ook psychotherapeuten van kunnen leren.
Literatuur:
Furman, Ben. Kids Skills
http://www.kidsskills.org/english/kidsskillsinstuctions.htm (bekeken mei 2009)
Pagée, Rob van. Versterking van burgerschap Maatwerk, 07 (augustus 2006), p. 15-17
http://www.eigen-kracht.nl/meer+weten+onderzoek (bekeken mei 2009)
http://www.eigen-kracht.nl/system/files/EKC+een+literatuurstudie.pdf (bekeken mei 2009)
http://www.eigen-kracht.nl/Film+Eigen+Kracht (bekeken mei 2009)
Rijders, Paul. Overzicht inzicht en uitzicht (2004)
* verwijzingen uit: Rober, Peter. Hoofdstuk 15 De context van psychotherapie uit Leerboek Psychotherpaie (2009)
Vragen:
Zoek de stappen van Kids Skills op. Uit hoeveel stappen bestaat dit?
Schrijf zelf een ‘volwassen versie’ van Kids Skills.
Welke stappen zullen de meeste bezwaren van cliënten op leveren? Hoe ga je hier mee om?
Wat voor soort problematiek acht je geschikt voor een EKC? Wat leert de literatuur je? (zie links naar websites)