2.1.2.2.3 Token economy

Binnen een token economy krijgt de bewoner/patiënt/cliënt tokens wanneer hij gewenst gedrag vertoont. Hierbij is precies vastgelegd welk gewenst gedrag hoeveel tokens oplevert, en deze richtlijnen worden door alle verpleegkundigen gehanteerd.
Tokens zijn een soort fiches waarmee de patiënt 'bekrachtigers' kan verkrijgen. Hij kan er bijvoorbeeld sigaretten, snoep, een vrije middag of iets anders leuks voor 'kopen'.
'Gewenst gedrag' is bijvoorbeeld op tijd uit je bed komen, jezelf wassen en aankleden, op tijd aan tafel komen enzovoort. Hierbij wordt het beloningssysteem voor alle patiënten op dezelfde manier toegepast.
Tegenwoordig worden ook wel individuele vormen van gewenst gedrag beloond door middel van tokens, bijvoorbeeld het zelf beheren van medicatie of zelf boodschappen doen voor en bereiden van het eten. Deze doelen worden in overleg met de patiënt opgesteld.
Het systeem van de token economy wordt met name toegepast bij mensen die (langdurig) opgenomen zijn. Soms wordt hierbij ook gebruik gemaakt van het inleveren van tokens wanneer de betreffende persoon ongewenst gedrag vertoont.
 
Voorbeeld: de Amerikaanse onderzoekers Ayllon en Azrin hebben in 1965 de token economy procedure in praktijk gebracht bij een groep van 54 psychotische patiënten van een psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. Veel van deze mensen verzorgden zich slecht of helemaal niet. Sommigen kleedden zich niet aan, anderen weigerden te eten. Weer anderen lagen soms dagenlang in hun eigen ontlasting. Met het verplegend personeel werd een lijst samengesteld van de gedragingen die de mensen op die afdeling moesten aanleren (zich wassen, verschonen, haren kammen enz.). Ook werd precies in kaart gebracht hoe het beoordelingssysteem in elkaar zat. Na een periode van 42 dagen bleek het gedrag van veel patiënten sterk verbeterd te zijn: zij verzorgden zichzelf naar behoren en aten regelmatig. Deze verbeteringen verdwenen, toen men de token economy procedure staakte. Uit dit voorbeeld blijkt dat het in ieder geval mogelijk is om relatief eenvoudige gedragingen bij psychotische mensen te beïnvloeden door middel van het geven van beloningen. Aan de feitelijke psychotische aandoening veranderde echter niets. Van de andere kant had de procedure tot gevolg dat de leefomstandigheden van deze mensen aanmerkelijk verbeterden, hetgeen geen gering resultaat is. (Voorbeeld uit Verhulst, 1990.)