Zelfzorg
door Fiona Willgeroth
The greatest enemy of the truth is not the lie –deliberate, contrived, and dishonest but the myth – persistent, pervasive and unrealistic.
John F. Kennedy, Commencement Address, Yale University.
Een goede therapeut kan niet zonder goede zelfzorg. Het zelfvertrouwen dat een therapeut met een subjectief gevoel van welbevinden uitstraalt, gaat samen met meer vorderingen bij zijn cliënten (van der Mee, 2002). Stabiel psychisch welzijn blijkt echter bepaald geen vanzelfsprekend, gratis gekregen, eigenschap van therapeuten.
('Het is zoo fijn dat ik met jou over mijn depressie kan praten.... ik knap er helemaal van op!)
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat psychotherapeuten relatief vaker in problematische gezinsomstandigheden zijn opgegroeid. Van der Mee (2002) beschrijft hoe het helpen van anderen bij veel therapeuten begon als een belangrijk copingmechanisme. Miller (1981) beschrijft in haar boek 'The Drama of the Gifted Child' dat veel psychotherapeuten als kind 'gebruikt' werden om de behoeften van de ouder te vervullen. Zij overleefden door zeer sterke emotionele antennes te ontwikkelen om de emotionele behoeften van de ouder op te vangen. Ook blijkt pathologische parentificatie vaker voor te komen onder therapeuten (bijvoorbeeld Racusin e.a., 1981).
In een artikel van Glickauf-Hughes en Mehlman (1995)wordt besproken hoe de ontwikkeling van bepaalde eigenschappen als reactie op de gezinssituatie in de jeugd het vak van psychotherapeut aantrekkelijk maakt. Bij psychotherapeuten zie je in grotere mate de volgende eigenschappen ontwikkeld: 1) extreme sensitiviteit voor de toehoorder, 2) pathologische parentificatie, 3) perfectionisme, en 4) het 'oplichter' fenomeen (d.w.z. dat iemand geneigd is successen niet aan de eigen kwaliteiten toe te schrijven maar aan toeval, geluk of hard werken). Eigenschappen die iemand tot een bijzonder goede psychotherapeut kunnen maken, maar die ook het vak juist moeilijk kunnen maken.
De extreme sensitiviteit voor de behoeften van anderen kan ten koste gaan van het kennen en opmerken van de eigen behoeften. Met parentificatie worden verschillende valkuilen geassocieerd: waardering associëren met wat je doet in plaats van met wie je bent; moeite met grenzen stellen; en moeite met de eigen behoeften te uiten. Perfectionisme gaat vaak gepaard met stress. Gezien de ambiguïteit van het vak als psychotherapeut is een 'perfect resultaat' vrijwel onmogelijk te behalen; hiernaar streven/ dit verwachten zal dus veel frustratie geven. Het 'oplichter' fenomeen ten slotte, leidt er toe dat voortdurend de angst blijft bestaan op een bepaald moment 'door de mand te vallen'.
Zo kunnen deze eigenschappen, indien niet goed gehanteerd, leiden tot burnout (onvoldoende zorg voor eigen behoeften, hoog streefniveau) of tot ongezonde relaties met cliënten. Zo kan, vanuit eigen onvervulde behoeften, de cliënt 'klein' gehouden worden, of ontstaat een grensoverschrijdend contact met de cliënt.
De auteurs geven tot slot suggesties voor behandelingen van 'therapeut-cliënten' (waaronder leertherapie): aandacht besteden aan het exploreren en overwinnen van de eigen interpersoonlijke en ontwikkelingsbehoeften, het ontwikkelen van veerkrachtige zelfwaardering en meer realistische ego-idealen. Dit zal volgens hen leiden tot minder perfectionisme, een meer authentiek zelfgevoel en een meer realistische zelfwaardering.
Tot slot enkele tips voor een gebalanceerd leven als therapeut van Janet L. Wolfe in 'A Vacation from Musturbation':
- Bevraag je eigen 'core beliefs'
- Bedenk dat eerdere situaties waar je rampscenario's van gemaakt had, uiteindelijk overkomelijke ongemakken bleken, 'It's a hassle, not a horror'.
- Gebruik 'tussentijd' voor kleine activiteiten die je even helemaal uit de therapie halen en opladen: “Potchkying- a Yiddish word for puttering around that can include anything from repositioning
- a painting, to pulling "deadheads" off flowers, to sewing a quick seam on a throw pillow.”
- Beweging (oefeningen in de lift)
- Ontspanning (muziek, lezen, 'sightseeing')
- Vrije tijd activiteiten 'to light your fire' (als je Wolfe wilt volgen: geen auto, geen mobiel...)
- Handwerk (bespaar je ook nog eens geld)
- Lachen!