PT versus religieuze opwekkingscursussen

[door Els Blijd-Hoogewys]
Alle gevestigde vormen van psychotherapie zijn ongeveer even goed en verdienen daarom een prijs (Rozenzweig, 2002). Of zoals Dodo zei in het verhaal van ´Alice in wonderland´: “Everyone has won, and all must have prizes”. Maar niet alleen psychotherapieën delen gemeenschappelijke factoren met elkaar, ook religieuze opwekkingscultussen hebben factoren gemeen met therapie, zoals Frank en Frank reeds in 1961 beschreven. Deze factoren hebben vooral te maken met de structuur / het patroon van de behandeling oftewel de genezing. Er is daarbij sprake van een relatie tussen genezer en patiënt, er is een rationale die een logische verklaring geeft voor de klachten van de patiënt, wat hoop biedt en op grond waarvan een aantal vastgestelde procedures of rituelen uitgevoerd wordt in een daartoe voorgeschreven genezende context of setting (zie ook Colijn, Snijders en Trijsburg, in druk).
Dit zien we ook terug bij Winti, een traditionele creools-Surinaamse natuureligie. Winti zijn alle bovennatuurlijke wezens die door Anana (God), de schepper van het universum, zijn geschapen. De Winti zijn met de Afrikaanse slaven tijdens de transatlantische slavernij meegereisd naar Suriname. Ze worden ook wel Yeye of Konfo genoemd. Winti betekend letterlijk wind, iets wat ontastbaar  en onzichtbaar is, en zich binnen een mum van tijd over grote afstanden kan verplaatsen. Alle Winti bestaan uit goedaardige aspecten (bun-sey) en boosaardige (ogri-sey). De winti zijn (deels) erfelijk. De Winti waken net als de vooroudergeesten over alle familieleden uit een bepaalde stamboom (bere), deze eren en brengen hen offers als dank. Als men echter de spirituele regels en wetten overtreedt kan dit tot vergelding door de Winti leiden. Men kan tot spirituele verzoening en balans komen door het nemen van bepaalde rituele (kruiden) baden en het plegen van bepaalde rituele handelingen.
       Traditioneel wordt Winti ingezet voor positieve en goede dingen. Surinamers zien het als een kracht die de slaven gebruikten om met spiritualiteit krachtiger te worden en meer zelfbewust te zijn. Eigenlijk als hulp om te overleven.
       Het belijden van deze godsdienst wordt tot uiting gebracht door middel van zang, dans, muziek en rituele handelingen. Bij de beleving van deze godsdienst worden mensen in bezit genomen door goden, hierbij raakt het bewustzijn tijdelijk verlaagd. Degene die in bezit genomen wordt door een van de goden kan zich vaak niet herinneren wat hij allemaal gezegd of gedaan heeft.
Het belangrijkste binnen de Winti-kultus is de "Kra". Je kra is je eigen ik, je eigen geest, die moet je goed verzorgen en zuiver houden. Veel Winti-rituelen zijn eigenlijk ik-versterkers. Het geeft zelfvertrouwen. Je kunt de Kra vergelijken met de eigenaar van een huis. Niemand mag zonder zijn toestemming zijn huis betreden. Als dat toch gebeurd zal hij zich met hand en tand verzetten. De Kra moet daarom sterk zijn. Is dit niet het geval, dan moet hij gevoed worden door middel van een "Kratrafra" (rituele maaltijd).
             De Bonuman is degene die over de gave beschikt om te bemiddelen tussen de goden, Geesten en de mens. Een andere naam is "Obiaman" of "Lukuman" of medicijnman. Obia is een aanduiding voor een bepaalde soort Winti die het werk uitvoert. Bonuman betekent genezer en Lukuman betekent ziener.
De Wisiman is iemand die kwaad doet. Hij leent zich vaak uit om tegen betaling iemand  in opdracht van een ander ziek te maken of zodanig te beïnvloeden dat hij ziek wordt of dat hij zelf op de een of andere manier dood gaat. Je wordt Wisiman door dat je een kwade geest erft, maar er zijn ook mensen die z'n kwade geest opzoeken om hem te gebruiken tegen andere mensen of om dingen die voor hem onmogelijk zijn toch te verwezenlijken. Winti is daardoor ook een verzamelnaam geworden van ziekten, veroorzaakt door goden of geesten, of door boze magie.
 
Binnen de Winti kunnen er ook (psychische) ziektes geclassificeerd worden. Volgens Wooding (1972) ziet het Winti-clasificatie model er als volgt uit:
-          Etherische ziekten; ziekten veroorzaakt door goden of geesten, zonder tussenkomst van iemand die zwarte magie heeft bedreven. Dit kan ook een winti zijn die men van zijn voorouders heeft geërfd en welke ziekten veroorzaakt.
-          Magische ziekten; ziekten veroorzaakt door zwarte of boze magie. Met zwarte magie - in het Sranan, de taal der Creolen, genoemd 'wisi' - kan men een tegenstander met behulp van boze geesten (een slechte jorka of een Apuku) ziek maken.
 
Bij de etherische ziekten zijn er altijd diverse bovennatuurlijke wezens in het spel waardoor er
ook diverse therapieën moeten worden toegepast. Daarbij moeten alle goden en voorouder geesten gunstig gestemd worden. Het is ook noodzakelijk dat de familie van de cliënten betrokken worden bij de rituelen.
Bij de magische ziekten, kan worden volstaan met een enkelvoudige behandeling waarbij alleen de cliënten worden betrokken. Daarbij zijn drie vragen (naar de oorzaak van de ziekte) van belang:
-          Wie (welke god) heeft de ziekte veroorzaakt?
-          Hoe, met welke middelen, welke techniek (de goden nemen de cliënt in bezit en roven
zijn ziel)?
-          Via welk proces/waarom is juist deze cliënt ziek geworden (zijn voorouder geest
beschermde hem niet meer)?
 
De Bonuman kan mensen genezen met rituele handelingen. Het instrumentarium van de Bonuman omvat de volgende onderling samenhangende elementen:
-          Het woord
-          De wassing
-          Magische dranken
-          Rituele maaltijden
-          Dansrituelen
-          Sieraden
Na de genezing stemt men de goden gunstig met een dansritueel, een 'winti-pre'.
 
Bovenstaand stuk is gebaseerd op informatie gevonden op het internet. Voor bijkomende informatie, zie:
http://www.suriname.nu/201cult/winti01.html
http://www.mikadonet.nl/f/winti.pdf
www.buku.nl/winti.html